Czy myśleli Państwo kiedyś, że aby zobaczyć imponującą krzywą wieżę, trzeba koniecznie wybrać się do Włoch? Nic bardziej mylnego. Dolny Śląsk skrywa perłę, która nie tylko rywalizuje z Pizą pod względem odchylenia od pionu, ale również otoczona jest aurą znacznie mroczniejszej i bardziej intrygującej tajemnicy. Mowa o Ząbkowicach Śląskich – mieście, którego historia splotła się nierozerwalnie z dwoma fenomenami: monumentalną, chylącą się ku ziemi dzwonnicą oraz makabryczną legendą, która mogła stać się inspiracją dla jednego z najsłynniejszych potworów w historii literatury. Zapraszam w podróż do miejsca, gdzie architektura przeczy prawom fizyki, a historia przyprawia o dreszcze.

Ząbkowice śląskie krzywa wieża – fenomen na skalę polski

Stojąc na ząbkowickim rynku, trudno nie ulec jej urokowi. Dominuje nad staromiejską zabudową, przyciągając wzrok swoją nienaturalną pozą. Ząbkowice śląskie krzywa wieża to nie tylko największa atrakcja turystyczna miasta, ale również jeden z najciekawszych obiektów tego typu w całej Europie. Jej historia jest równie frapująca, co jej wygląd.

Historia i tajemnice powstania

Początki budowli sięgają średniowiecza, a dokładnie przełomu XIV i XV wieku. Pierwotnie pełniła funkcję bramy miejskiej, wkomponowanej w system murów obronnych. Jednak jej losy odmieniły się na zawsze w XVI wieku. To właśnie wtedy, a dokładnie 15 września 1590 roku, region nawiedziło potężne trzęsienie ziemi z epicentrum w niedalekiej Bardzie. Wstrząsy tektoniczne naruszyły konstrukcję wieży, powodując jej znaczne przechylenie. Co ciekawe, budowla nie runęła. Wręcz przeciwnie, wkrótce potem została nadbudowana i przekształcona w dzwonnicę przylegającego do niej kościoła św. Anny.

Istnieją również inne teorie dotyczące jej pochyłości:

• Słaby grunt: Niektórzy badacze sugerują, że przyczyną mogło być osiadanie gruntu pod fundamentami, proces, który mógł zostać zapoczątkowany lub przyspieszony przez wspomniane wstrząsy sejsmiczne.
• Celowy zamysł budowniczych: Ta teoria, choć najmniej prawdopodobna, zakładała, że budowniczowie mogli celowo pochylić wieżę, by zademonstrować swój kunszt. Jest to jednak hipoteza odrzucana przez większość historyków, gdyż techniki budowlane tamtych czasów nie pozwalały na tak precyzyjne i ryzykowne manewry.

Niezależnie od faktycznej przyczyny, jedno jest pewne: wieża stoi do dziś, stanowiąc świadectwo zarówno sił natury, jak i wytrwałości średniowiecznych rzemieślników.

„Ząbkowicka Krzywa Wieża to fascynujący przypadek inżynierii przetrwania. W przeciwieństwie do Pizy, gdzie proces pochylania był stopniowy i wynikał z błędów w fundamentowaniu, tutaj mamy do czynienia z gwałtownym wydarzeniem katastroficznym. Fakt, że konstrukcja wytrzymała wstrząs i późniejszą nadbudowę, świadczy o niezwykłej solidności jej dolnych partii. To unikatowy w skali kraju zabytek, który pozwala nam badać wpływ zjawisk sejsmicznych na historyczną architekturę.”

– dr hab. inż. Marek Czerwiński, historyk architektury z Politechniki Wrocławskiej

Dane techniczne i ciekawostki

Liczby związane z ząbkowicką wieżą robią wrażenie i pozwalają lepiej zrozumieć skalę tego fenomenu. Oto najważniejsze z nich:

1. Wysokość: Wieża mierzy 34 metry.
2. Odchylenie od pionu: Obecnie wynosi ono aż 2,14 metra. To sprawia, że jest to najbardziej „krzywa” wieża w Polsce.
3. Liczba schodów: Na szczyt, gdzie znajduje się taras widokowy, prowadzi 139 kamiennych stopni.
4. Porównanie z Pizą: Choć wieża w Pizie jest wyższa (ok. 56 m), jej obecne odchylenie wynosi ok. 3,9 metra. Proporcjonalnie, ząbkowicka wieża jest niezwykle imponującym przykładem pochyłej budowli.

Ciekawostką jest fakt, że w XX wieku podjęto próby stabilizacji budowli. W latach 60. wstrzyknięto w jej fundamenty tony betonu, co miało zatrzymać dalsze przechylanie. Proces ten, choć kontrowersyjny z konserwatorskiego punktu widzenia, skutecznie zabezpieczył zabytek na kolejne dekady.

Zwiedzanie krzywej wieży – co warto wiedzieć?

Wizyta w Ząbkowicach Śląskich nie byłaby kompletna bez wejścia na szczyt symbolu miasta. Zwiedzanie obiektu, jakim jest Ząbkowice śląskie krzywa wieża, to obowiązkowy punkt programu każdego turysty.

• Dostępność: Wieża jest udostępniona do zwiedzania przez większą część roku (warto sprawdzić aktualne godziny otwarcia przed przyjazdem).
• Bilety: Wstęp jest płatny, a bilety można nabyć w kasie u podnóża wieży.
• Widok: Wysiłek włożony w pokonanie schodów jest sowicie wynagradzany. Z tarasu widokowego roztacza się zapierająca dech w piersiach panorama miasta, malowniczych Wzgórz Strzelińskich, a przy dobrej widoczności można dostrzec nawet pasmo Sudetów z Masywem Śnieżnika.
• Wrażenia: Samo wchodzenie po krętych, wąskich schodach wewnątrz przechylonej konstrukcji jest niezwykłym doświadczeniem, które pozwala fizycznie odczuć jej anomalię.

Mroczna legenda frankensteina – śląskie korzenie światowego mitu

Choć krzywa wieża jest najbardziej widocznym symbolem miasta, to jego dawna nazwa – Frankenstein – kryje w sobie historię znacznie bardziej mroczną i elektryzującą. Historię, która mogła zainspirować młodą angielską pisarkę do stworzenia jednego z najsłynniejszych potworów w dziejach kultury.

Afera grabarzy z Frankenstein (1606 r.)

Na początku XVII wieku Śląsk, podobnie jak reszta Europy, dziesiątkowała epidemia dżumy. W mieście Frankenstein (ówczesna nazwa Ząbkowic) zaraza zbierała wyjątkowo okrutne żniwo. W atmosferze strachu i paniki zaczęto szukać winnych. Podejrzenia padły na lokalnych grabarzy.

W 1606 roku aresztowano grupę ośmiu osób trudniących się pochówkiem zmarłych. Postawiono im zarzuty, które do dziś mrożą krew w żyłach. Oskarżono ich o:

• Bezbeszczeszczenie zwłok: Mieli okradać groby i odcinać części ciał zmarłych.
• Sianie zarazy: Z organów zmarłych mieli tworzyć trujący proszek, którym smarowali klamki, progi domów i kraty studzienne, aby rozprzestrzeniać chorobę i tym samym zapewnić sobie stały dochód z pogrzebów.
• Kanibalizm i czarną magię: W trakcie brutalnych przesłuchań i tortur przyznali się do najbardziej odrażających czynów, w tym do zjadania serc małych dzieci.

Proces był szybki i bezwzględny. Wszyscy oskarżeni zostali skazani na śmierć i straceni w wyjątkowo okrutny sposób. Sprawa odbiła się szerokim echem w całej Europie, a opisy zbrodni frankensteińskich grabarzy drukowano w gazetach od Augsburga po Pragę.

Czy Mary Shelley wiedziała o Ząbkowicach?

Ponad 200 lat później, w 1818 roku, światło dzienne ujrzała powieść „Frankenstein; or, The Modern Prometheus” autorstwa Mary Shelley. Czy młoda pisarka mogła słyszeć o makabrycznej aferze z dolnośląskiego miasteczka? Dowodów bezpośrednich nie ma, ale poszlaki są niezwykle intrygujące.

1. Nazwa: Zbieżność nazwy miasta Frankenstein z nazwiskiem twórcy potwora, Wiktora Frankensteina, jest uderzająca i trudna do zignorowania.
2. Tematyka: Opowieść o grabarzach, którzy z martwych ciał tworzą narzędzie śmierci, rezonuje z fabułą powieści, gdzie naukowiec z fragmentów zwłok powołuje do życia nową istotę. W obu przypadkach mamy do czynienia z przekroczeniem granicy między życiem a śmiercią i profanacją ludzkiego ciała.
3. Podróże: Wiadomo, że Mary Shelley podróżowała po Europie. Choć nie ma dowodów, że była w samych Ząbkowicach, mogła przejeżdżać przez Śląsk lub zetknąć się z tą historią podczas swoich wojaży po Niemczech i Szwajcarii, gdzie opowieść o grabarzach mogła przetrwać w lokalnym folklorze lub starych drukach.

Miasto z wielką dumą kultywuje tę legendę, organizując corocznie imprezę plenerową „Weekend z Frankensteinem”, która przyciąga miłośników grozy z całego kraju. To właśnie ta mroczna historia, w połączeniu z architektoniczną anomalią krzywej wieży, nadaje Ząbkowicom Śląskim absolutnie unikalny charakter.

„Związek Ząbkowic z powieścią Shelley to fascynujący przykład tego, jak lokalna, historyczna tragedia może przeistoczyć się w globalny mit. Nawet jeśli Shelley nigdy świadomie nie czerpała z afery grabarzy, to sama zbieżność nazw i tematyki tworzy niezwykłą narrację dla miasta. To dziedzictwo, które odróżnia Ząbkowice od innych historycznych miast Dolnego Śląska i stanowi ogromny potencjał promocyjny, budując markę opartą na tajemnicy i grozie.”

– mgr Krystyna Lange, kulturoznawczyni i badaczka lokalnych legend

Co jeszcze warto zobaczyć w Ząbkowicach śląskich?

Choć Ząbkowice śląskie krzywa wieża i legenda Frankensteina to dwa magnesy przyciągające turystów, miasto oferuje znacznie więcej. Spacer po jego urokliwych uliczkach to podróż przez wieki historii.

• Ruiny zamku książęcego: Imponujące pozostałości warowni z XIV wieku, przebudowanej w stylu renesansowym w XVI wieku. Zamek, niegdyś jedna z najwspanialszych rezydencji na Śląsku, został zniszczony w XVIII wieku. Dziś jego malownicze ruiny są udostępnione do zwiedzania i stanowią doskonałe tło dla historycznych imprez.
• Ratusz: Neogotycka budowla z XIX wieku, która zastąpiła wcześniejszy, spalony ratusz. Jego strzelista wieża stanowi, obok Krzywej Wieży, drugi charakterystyczny element panoramy miasta.
• Mury obronne: Wokół starego miasta zachowały się znaczne fragmenty średniowiecznych fortyfikacji z basztami, które świadczą o dawnej potędze i strategicznym znaczeniu Frankenstein.
• Kościół św. Anny: Gotycka świątynia z XIV wieku, do której przylega Krzywa Wieża. W jej wnętrzu można podziwiać cenne elementy wyposażenia, w tym barokowy ołtarz i ambonę.
• Izba Pamiątek Regionalnych: Niewielkie muzeum, w którym można zgłębić historię miasta i regionu, a także znaleźć ekspozycję poświęconą aferze grabarzy i jej powiązaniom z Frankensteinem.

Ząbkowice śląskie – praktyczny przewodnik dla turysty

Planując wizytę w mieście krzywej wieży i Frankensteina, warto pamiętać o kilku praktycznych wskazówkach, które ułatwią organizację wyjazdu.

Jak dojechać?

Ząbkowice Śląskie są dobrze skomunikowane z resztą regionu. Do miasta można dotrzeć:

• Samochodem: Miasto leży przy drodze krajowej nr 8 (trasa europejska E67), co zapewnia łatwy dojazd z Wrocławia (ok. 1 godzina) i Kłodzka.
• Pociągiem: Przez miasto przebiega linia kolejowa łącząca Wrocław z Kłodzkiem i Międzylesiem. Dworzec kolejowy znajduje się w niewielkiej odległości od centrum.
• Autobusem: Liczne połączenia PKS i prywatnych przewoźników zapewniają komunikację z większością miast Dolnego Śląska.

Gdzie zjeść i zanocować?

Baza noclegowa i gastronomiczna w Ząbkowicach jest dobrze rozwinięta. W centrum miasta i jego okolicach można znaleźć zarówno hotele, pensjonaty, jak i kwatery prywatne. Lokalne restauracje serwują dania kuchni polskiej i regionalnej, pozwalając na chwilę odpoczynku po intensywnym zwiedzaniu.

Kiedy najlepiej odwiedzić miasto?

Ząbkowice Śląskie warto odwiedzić o każdej porze roku, jednak najwięcej atrakcji czeka na turystów w sezonie od wiosny do jesieni. Szczególnie godny polecenia jest termin, w którym odbywa się wspomniany „Weekend z Frankensteinem” (zazwyczaj pod koniec sierpnia). Miasto zamienia się wówczas w arenę pełną pokazów, warsztatów, koncertów i parad, a jego ulice wypełniają postacie rodem z horrorów.

Podsumowując, Ząbkowice Śląskie to miasto, które wymyka się prostym definicjom. To miejsce, gdzie historia splata się z legendą, a architektura z siłami natury. Niezwykła Ząbkowice śląskie krzywa wieża stanowi dowód na to, że piękno można odnaleźć w niedoskonałości, a mroczna opowieść o grabarzach dodaje temu miejscu niepowtarzalnej, tajemniczej aury. To bez wątpienia jeden z najciekawszych i najbardziej niedocenianych punktów na mapie Dolnego Śląska, który każdy miłośnik historii i niezwykłych opowieści powinien odkryć na własne oczy.